Słownik pojęć prawno-finansowych to miejsce, w którym wyjaśniamy zwroty związane ze sprawami dotyczącymi kredytów, pożyczek i oddłużania. Znajdziecie tu pojęcia, które pomogą Wam zrozumieć prawniczy żargon i zapisy w dokumentach bankowych i sądowych. Będziemy systematycznie uzupełniać nasz słownik o kolejne definicje.
A-K
Analiza zdolności kredytowej – banki przed podjęciem ostatecznej decyzji o przyznaniu kredytu muszą dokonać analizy zdolności kredytowej, która rozpoczyna się od weryfikacji dochodów klienta. Kredytobiorca musi przedstawić m. in. dokument poświadczający o wysokości pensji, dochodach uzyskiwanych z działalności gospodarczej czy innych umów cywilnoprawnych. We wniosku kredytowym klient musi podać wysokość miesięcznych wydatków. Na podstawie tych danych bank określa maksymalny poziom kredytu. Pracownicy banku sprawdzają również historię kredytową klientów z BIK (Biura Informacji Kredytowej) tzn. sprawdzają wcześniej zaciągnięte przez klienta zobowiązania (np. czy były spłacane w terminie)
Apelacja – jest to odwołanie od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji.
Aprecjacja – umocnienie się ceny danej waluty w stosunku do innej waluty. Ma ona miejsce w przypadku płynnego kursu walutowego, kiedy to na cenę waluty wpływają czynniki rynkowe, a nie decyzje urzędowe.
BIK – gromadzi i udziela informacji na temat zobowiązań kredytowych klientów banków, SKOK-ów i firm pożyczkowych.
Całkowity koszt zobowiązania – jest to koszt zobowiązania uwzględniający oprocentowanie, marżę, prowizję oraz wszelkie dodatkowe opłaty związane z udzieleniem kredytu.
Cedent – jest to osoba lub podmiot, który dokonuje cesji – przelewa swoją wierzytelność na inną osobę/podmiot (zwany cesjonariuszem). Zrzeczenie się praw przez cedenta na rzecz cesjonariusza wymaga formy pisemnej.
Cesja – jest to umowa cywilnoprawna, na mocy której przenoszone są prawa do wierzytelności z jednego podmiotu na drugi, w tym również prawa do roszczeń. Na mocy tej umowy wierzyciel (cedent) przenosi swoją wierzytelność na osobę trzecią (cesjonariusza). Co ważne, do cesji może dojść bez zgody oraz wiedzy dłużnika. Cesje najczęściej stosowane są jako zabezpieczenie kredytów np. kredytobiorca zawierając umowę kredytową podpisuje również polisę ubezpieczeniową, która ceduje (przenosi) na bank prawo do dochodzenia ewentualnych roszczeń związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych wchodzących w zakres umowy ubezpieczeniowej.
Chwilówki – inaczej „szybkie pożyczki”; są to pożyczki udzielane w 15 minut, za okazaniem dowodu osobistego, na bardzo krótki okres kredytowania (zwykle na miesiąc bądź krócej). Pożyczka tego typu nie jest spłacana ratalnie, lecz cały kredyt wraz z odsetkami spłacany jest po zakończeniu umowy pożyczki. Istnieje możliwość przedłużenia terminu spłaty. Pożyczkodawca za dodatkową opłatą wyznacza nowy termin spłaty pożyczki.
Debet – może być rozumiany w dwojaki sposób:
- sytuacja, kiedy na rachunku bankowym wystąpi ujemne saldo
- przyznanie przez bank możliwości wykorzystania większej ilości środków finansowych, niż te które są dostępne na koncie.
Deklaracja wekslowa – to dokument, który jest podstawą do wystawienia weksla (np. informuje o zaciągnięciu pożyczki). Deklaracja wekslowa chroni praw dłużnika przed nieuczciwym wypełnieniem weksla. Warto podkreślić, że deklaracja wekslowa będzie chronić interesów dłużnika tylko i wyłącznie wtedy, kiedy praw z weksla będzie dochodził pierwszy wierzyciel, czyli ten komu weksel wręczono.
Deprecjacja – jest to osłabienie się ceny danej waluty względem innej. Określenie to dotyczy zmiany kursu waluty w przypadku płynnych kursów walut, tzn. gdy osłabienie wywołane jest zdarzeniami rynkowymi np. ekonomicznymi czy gospodarczymi, a nie jest to decyzja urzędowa.
Dyskontowanie– jest to proces obliczania wartości bieżącej kwoty pieniężnej na podstawie jej wartości w określonym momencie w przeszłości. Dzięki temu możemy dowiedzieć się ile jest wart dany przepływ pieniężny, który otrzymaliśmy w przeszłości.
Egzekucja wierzytelności – jest to proces przymusowej windykacji dłużnika. Polega na dochodzeniu swojej wierzytelności od dłużnika w wyniku nie wywiązania się przez niego z umowy np. brak spłaty kredytu.
Emitent– jest to podmiot, który zajmuje się wystawianiem (emisją) papierów wartościowych oraz ogłoszeniem o ich sprzedaży. Emitentami papierów wartościowych mogą być: skarb państwa, instytucje finansowe oraz przedsiębiorstwa.
Firma pożyczkowa – to podmiot, którego działalność gospodarcza polega na udzielaniu pożyczek gotówkowych osobom fizycznym i prawnym. Tym, co odróżnia firmę pożyczkową od banku jest to, że udziela ona pożyczki ze środków własnych. W przypadku banków wygląda to tak, że pożyczka udzielana jest ze środków zdeponowanych przez klientów.
Fundusz inwestycyjny– sposób wspólnego inwestowania, który polega na zbiorowym lokowaniu środków pieniężnych wpłaconych przez uczestników funduszu. Istotą funduszy jest takie lokowanie środków, aby osiągnąć jak największy zwrot z powierzonego kapitału, przy założonym wcześniej poziomie ryzyka.
Giełda długów – jest to narzędzie windykacyjne, które pozwala na sprzedaż i zakup wierzytelności. Z giełdy korzystają wierzyciele, którym zależy na szybkim uporaniu się z zalegającymi dłużnikami. To również skuteczne narzędzie dla przedsiębiorców, którzy mogą sprawdzić wiarygodność kontrahentów. Dzięki niej wiedzą, bowiem czy dany podmiot nie ma nie spłaconych zobowiązań.
Główny kredytobiorca – jest o określenie opisujące osobę, której dochody wynoszą 50% dochodów wszystkich osób zaciągających zobowiązanie. W bankach, w których istotny jest wiek kredytobiorcy, kredyty udzielane są wyłącznie na taki okres, aby wiek głównego kredytobiorcy nie przekroczył 70 – 80 lat. Należy pamiętać, że główny kredytobiorca i współkredytobiorca są odpowiedzialni za spłatę zobowiązania w równym stopniu.
Gwarancja bankowa – jest to zobowiązanie banku do zapłaty na rzecz kredytobiorcy (wierzyciela), określonej sumy pieniędzy wskazanej w gwarancji. Gwarancje bankową podpisuje się na wypadek gdyby kredytobiorca nie wywiązał się ze spłaty zaciągniętego zobowiązania.
Gwarant – jest to osoba/podmiot, który może udzielić poręczenia w stosunku do zaciągniętego zobowiązania. W sytuacji nie spłacenia kredytu przez kredytobiorcę, bank może zwrócić się do gwaranta z żądaniem uregulowania zobowiązania.
Harmonogram spłat – plan spłaty danego zobowiązania.
Hipoteka – zabezpiecza roszczenia wierzyciela na nieruchomości dłużnika, Informacje o ustanowionych na nieruchomości hipotekach znajdują się w czwartej części Księgi Wieczystej.
Indos – jest to oświadczenie woli zbywającego o przeniesieniu własności zbywalnego papieru wartościowego np. weksla lub czeku. Indos jest pisemnym oświadczeniem zamieszczonym na papierze wartościowym, który powinien zawierać co najmniej podpis osoby zbywającej dokument. Indos oznacza przeniesienie praw na drugą osobę.
Instrument finansowy – dokument gdzie po jednej stronie powstają aktywa finansowe, po drugiej zaś zobowiązania finansowe lub instrumenty kapitałowe. Dzieli się je według pierwotnego terminu zapadalności:
- Krótkoterminowe – okres zapadalności do 1 roku.
- Średnioterminowe – okres zapadalności od 1 roku do 3 lat.
- Długoterminowe – powyżej 3 lat.
Instrument pochodny – to instrument finansowy, którego wartość zależy od wartości instrumentu bazowego. Instrumentami pochodnymi są między innymi opcje, warranty, jednostki indeksowe.
Instrumenty bazowe – są to papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego lub inne prawa majątkowe stanowiące podstawę do ustalenia ceny instrumentu pochodnego. Instrumentem bazowym na rynku pochodnym mogą być między innymi akcje spółek giełdowych, indeksy giełdowe, waluty, stopy procentowe, instrumenty rynku pieniężnego.
K-O
Karencja – jest to okres między uzyskaniem kredytu, a najbliższym terminem zapłaty raty.
Karencja w spłacie kredytu – jest to okres, podczas którego kredytobiorca w ogóle nie spłaca kredytu lub spłaca np. odsetki. Co do zasady, podczas okresu karencji kredytobiorca nie spłaca części kapitałowej raty, ale na bieżąco reguluje część odsetkową.
Karta kredytowa – jest to karta płatnicza, która w użytkowaniu jest podobna do karty debetowej, z tą różnicą, że korzystanie z karty kredytowej wiąże się z przyznaniem limitu kredytowego przez banki. Posiadacze karty kredytowej mogą z nich korzystać do kwoty przyznanego limitu. Osoby, które zdecydują się na skorzystanie z karty kredytowej muszą liczyć się z koniecznością uregulowania zobowiązań wobec banku.
Konsolidacja kredytowa – jest to połączenie kilku kredytów w jeden kredyt konsolidacyjny. Ten rodzaj zobowiązania przeznaczony jest na spłatę różnych zobowiązań, w tym kredytów gotówkowych, hipotecznych, itd. Dużym atutem tego rozwiązania jest jego długoterminowość i niższe oprocentowanie.
Kredyt – jest to umowa zawarta pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą. Na jej mocy bank przekazuje, określoną w umowie, ilość środków finansowych, które kredytobiorca musi spłacić. W określonym czasie spłacona musi zostać również nałożona przez bank prowizja wraz oprocentowaniem.
Kredyt balonowy – jego konstrukcja polega na tym, że jest on spłacany w ratach, oprócz ostatniej – raty balonowej, która jest najwyższa. W ramach tego kredytu kredytobiorca przez cały okres trwania umowy kredytowej płaci niższe raty, na koniec okresu płaci zaś najwyższą z nich, która często wynosi do 40% wartości kredytu.
Kredyt denominowany – to kredyt walutowy, w którym kwota zadłużenia przeliczona jest na walutę obcą w momencie przygotowania umowy kredytowej. Przeliczenie to następuje po kursie kupna waluty kredytowej obwiązującej w danym dniu w banku.
Kredyt gotówkowy – jest to kredyt w całości wypłacany w gotówce. Kredyt ten można przeznaczyć na dowolny cel. Spłata tego zobowiązania zostaje podzielona na raty, które kredytobiorca ma obowiązek spłacać.
Kredyt hipoteczny – to długotrwałe zobowiązanie, które najczęściej jest wykorzystywane na sfinansowanie zakupu nieruchomości (gruntu, budowy, domu). Kredyt ten jest zabezpieczony hipoteką na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy. W przypadku, kiedy kredytobiorca zaprzestanie spłacania kredytu, wówczas bank może przejąć i sprzedać nieruchomość.
Kredyt indeksowany – kredyt indeksowany cechuje się tym, że w umowie kredytowej kwota kredytu jest oznaczona w złotówkach i ulega przeliczeniu na walutę obcą dopiero w chwili wypłaty kredytu
Kredytobiorca – jest to osoba fizyczna lub prawna, która jest zobowiązana do spłaty zaciągniętego zobowiązania pieniężnego.
Marża – zarobek banku z tytułu udzielenie kredytu. Bank udostępniając kredytobiorcy środki powiększa stopę procentową związaną z ceną pozyskanego pieniądza o ustaloną wartość określaną właśnie jako marża. Wysokość marży zależy w dużej mierze od oceny ryzyka kredytowego, związanego z danym zobowiązaniem. Marża może być określona zarówno procentowo, jak i kwotowo.
Mediacje – jest to dobrowolna metoda rozwiązywania sporów, za pomocą której skonfliktowane strony dochodzą do porozumienia. Jest to sposób na ugodowe i satysfakcjonujące rozwiązanie sporu. Mediacje prowadzone są przy udziale neutralnego mediatora, który wspiera przebieg negocjacji. Mediacja może zostać wykorzystana we wszystkich sprawach, w których prawo dopuszcza zawarcie ugody.
Monit – to pisemne ponaglenie lub przypomnienie terminu zapłaty zobowiązania.
Negocjacje – jest to proces komunikowania się, który ma celu osiągnięcia satysfakcjonującego porozumienia dla obu stron.
Niewypłacalność – jest to brak możliwości terminowego regulowania zobowiązań z powodu problemów z płynnością finansową lub sytuacja, w której wysokość zobowiązań wobec wierzycieli przewyższa majątek dłużnika.
Odsetki – jest to koszt kredytu, który jest spłacany przez kredytobiorcę. Ich wysokość oblicza się na podstawie ustalonej stopy procentowej.
Odsetki karne – są naliczane od przeterminowanych należności.
Okres kredytowania – okres liczony od momentu przyznania kredytu do dnia spłaty całości zobowiązania. Długość okresu kredytowania zależy od warunków zapisanych w umowie. Okres kredytowania uzależniony jest między innymi od zdolności kredytowej kredytobiorcy oraz od rodzaju kredytu. Co do zasady, okres ten powinien być jak najkrótszy ponieważ wraz ze wzrostem jego wydłużania, proporcjonalnie wzrasta również całkowity koszt kredytu.
P-Z
Płynność finansowa – jest to zdolność do terminowego regulowania zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek i innych zobowiązań finansowych. Brak płynności może spowodować nadmierne zadłużenie się kredytobiorcy, czego konsekwencją mogą być sprawy w sądzie, ingerencja komornika oraz upadłość konsumencka.
Poręczyciel – jest to osoba, która zobowiązuje się do spłaty zobowiązania, w sytuacji kiedy kredytobiorca nie wykonał tego w czasie określonym w umowie.
Pożyczka – przez umowę pożyczki rozumie się przekazanie przez pożyczkodawcę na własność biorącego (pożyczkobiorcy) określonej ilości pieniędzy lub rzeczy. Pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy lub tej samej jakości rzeczy. Pożyczka jest podobna do kredytu z tą małą różnicą, że w przypadku pożyczki nie jest wymagane określenie celu, na jaki pieniądze zostały przeznaczone. Umowa pożyczki nie musi określać również odsetek. Pożyczki na kwoty przewyższające 500 zł powinny być zawierane w formie pisemnej.
Prolongata – bank na wniosek kredytobiorcy może wydłużyć okres kredytowania danego zobowiązania. Decyzja banku powinna być sporządzana w formie pisemnej, jako aneks do podpisanej umowy kredytowej. Dla kredytobiorcy prolongata oznacza obniżenie wysokości comiesięcznej raty, ale również wzrost całkowitego kosztu kredytowania.
Promesa – to dokument, w którym instytucja finansowa zobowiązuje się do udzielenia kredytu na warunkach zawartych w promesie. W zależności od banku może ona mieć charakter wiążący lub czysto informacyjny. Co ważne, potencjalny kredytobiorca po uiszczeniu opłaty po upływie ok. 2-3 dni otrzyma taki dokument. Najczęściej promesa jest stosowana w przypadku gdy potencjalny kredytobiorca chce sprawdzić swoją zdolność kredytową przed podpisaniem umowy.
Prowizja – wynagrodzenie dla banków i innych instytucji finansowych za udzielenie kredytu/pożyczki. Prowizja jest opłatą jednorazową, która naliczana jest z chwilą przyznania kredytu/pożyczki. Kwota prowizji pobieranej przez instytucje finansowe wyrażona jest procentowo lub kwotowo względem wartości udzielonego kredytu.
Prowizja za wcześniejszą spłatę – jest to kwota jaką pożyczkodawca nalicza za uregulowanie zobowiązania w czasie krótszym niż zakłada to umowa.
Przewalutowanie kredytu – polega na zmianie waluty z obecnie zapisanej w umowie kredytowej na inną, dostępną w ofercie banku. Koszt przewalutowania uzależniony jest od aktualnego cennika opłat i prowizji.
Remitent – osoba fizyczna lub prawna, która jest uprawniona do podjęcia wypłaty zobowiązania z tytułu weksla.
Restrukturyzacja zadłużenia – jest to zmiana warunków kredytu. Restrukturyzacja zadłużenia może przebiegać na kilka sposobów np.: wydłużenie okresu spłaty, zawieszenie spłaty rat kredytu, obniżenie oprocentowania, zmiana sposobu księgowania wpłat w pierwszej kolejności itd.
Ryzyko kursowe – jest to ryzyko, które wiąże się z kredytem walutowym. Ponoszone jest przez kredytobiorcę w związku z możliwością wystąpienia zmiany kursu waluty, w której kredyt został zaciągnięty.
Scoring – jest to punktowa metoda oceny ryzyka kredytowego. Polega ona na określeniu wiarygodności kredytowej danej osoby na podstawie porównania jego profilu z profilem klientów, którym już wcześniej został przyznany kredyt. Dla banku ważne jest w tym przypadku podobieństwo potencjalnego kredytobiorcy do profilu klienta, który już wcześniej otrzymał kredyt i terminowo go spłacał.
Spread walutowy – to różnica pomiędzy kursem kupna i kursem sprzedaży waluty.
Stopa referencyjna – oznacza minimalną rentowność operacji otwartego rynku.
Transza kredytu – jest to część kwoty kredytu, którą kredytobiorca może wypłacić w określonym czasie i w określonej wysokości oraz po spełnieniu wymaganych w umowie warunków.
Trasant – jest to wystawca weksla. W dokumencie może zobowiązywać siebie samego do zapłaty weksla (weksel własny) lub inną osobę (weksel trasowany). Trasant jest odpowiedzialny za zapłatę sumy wekslowej. Osobą, na rzecz, której płatność ma zostać nazywamy mianem remitenta.
Ubezpieczenie kredytu – ubezpieczenie kredytu to nic innego jak przejęcie przez ubezpieczyciela na siebie części ryzyka związanego z udzieleniem kredytu.
Umowa pożyczkowa – przez umowę pożyczki rozumie się dokument na podstawie, którego dający pożyczkę (pożyczkodawca) zobowiązuje się przenieść na własność biorącego (pożyczkobiorcy) określonej sumy pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą sumę pieniędzy.
Umorzenie długu – jest to dobrowolne anulowanie całości lub części zadłużenia w ramach porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem. Umorzenie długu może nastąpić na prośbę osoby zadłużonej, w której przedstawia on wartościowe argumenty uzasadniające brak możliwości spłaty zobowiązania.
Wakacje kredytowe – wakacje kredytowe to zawieszenie płatności całej raty kredytowej, a nie jak ma to miejsce w przypadku karencji jedynie części kapitałowej. Są one zwykle przyznawane na wyłącznie jedną ratę w roku. Sprawdzają się w przypadku konieczności poniesienia nagłych wydatków związanych np. z wakacyjnym wyjazdem
Waloryzacja – polega na zmianie nominalnej wartości pieniężnej wierzytelności lub płatności po to, by utrzymać jej realną wartość ekonomiczną.
Warrant – jest to instrument finansowy [umowa, w wyniku, której u jednej strony transakcji powstają aktywa finansowe, u drugiej zaś zobowiązania], którego cena zależna jest od ceny lub wartości instrumentu bazowego [obserwowalna zmienna np. kurs akcji, od której zależy wycena instrumentu finansowego]. Emitent [podmiot, który wystawia papiery wartościowe] warrantu nieodwołalnie zobowiązuje się do wypłacenia uprawnionym właścicielom warrantów pełnej kwoty rozliczenia.
Weksel – jest to papier wartościowy, który zobowiązuje wystawcę (klienta) do bezwarunkowej zapłaty określonej sumy pieniędzy na rzecz wskazanej w wekslu osoby lub instytucji w tym np. banku. W dokumencie zawarty jest między innymi termin oraz miejsce uregulowania zobowiązania.
Istotną cechą weksla jest możliwość przeniesienia płynących z niego praw na kolejne osoby poprzez indos. Jeśli zobowiązanie z tytułu weksla nie zostanie uregulowane w terminie, posiadacz weksla dokonuje protestu weksla, co upoważnia go do dochodzenia roszczeń z weksla od wszystkich osób na nim podpisanych.
Podstawowe funkcje weksla:
- Gwarancyjna – ta funkcja wiąże się z możliwością korzystania z wielu weksli in blanko. Powoduje ona również, że rozszerza się krąg dłużników wekslowych.
- Kredytowa – osoba wystawiająca weksel w związku z zapłatą w formie weksla może uregulować należności wobec wierzyciela z opóźnieniem, w ten sposób korzysta u niego z kredytu.
- Obiegowa – weksel obiega wiele podmiotów przez co mamy tutaj sytuację z nieograniczoną możliwością przenoszenia praw z weksla z jednego posiadacza na drugiego.
- Płatnicza – ten papier wartościowy może być wykorzystany w transakcjach kupna-sprzedaży. Oczywiście może to nastąpić za zgodą stron.
Weksel in blanco – jest to papier wartościowy, który posiada jedynie podpis wystawcy i jest równoznaczny z możliwością dowolnego jego uzupełnienia, zarówno jeżeli chodzi o wielkość oraz termin wypłaty zobowiązania.
Wierzyciel – jest to osoba, która może żądać od dłużnika spłaty swojego zobowiązania. Co istotne, kodeks cywilny nie definiuje bezpośrednio pojęcia wierzyciela. Dla przykładu dla zobowiązania w postaci kredytu wierzycielem jest bank.
Wierzytelność – jest to prawo do żądania od kredytobiorcy spłacenia świadczenia pieniężnego lub rzeczowego, które jest przedmiotem umowy. Instytucje finansowe na mocy podpisanej umowy mają prawo do egzekwowania spłaty kredytu.
Windykacja – jest to odbieranie długu od osoby zadłużonej na mocy obowiązującego prawa. Jest to działanie podejmowane w celu odzyskania należności, które zostały zaciągnięte w banku oraz w innych instytucjach finansowych. Windykacja musi być poprzedzona poinformowaniem o niej dłużnika oraz wysyłką licznych upomnień.
Windykator – jest to osoba, która zajmuje się odzyskiwaniem wierzytelności. Wierzycielem może być np. bank, instytucja finansowa, przedsiębiorca oraz osoba prywatna. Mają oni pełne prawo ubiegania się o zwrot kwoty zadłużenie zgodnie z zawartą umową.
Wkład własny – są to środki własne kupującego, które może przeznaczyć na sfinansowanie zakupu. Co ważne, im większy wkład własny tym niższe jest oprocentowanie kredytu.
Współkredytobiorca – jest to osoba, której zaciąga zobwiązanie z drugim współkredytobiorcą. Co ważne, w równym stopniu odpowiadają za spłatę kredytu.
Zabezpieczenie kredytu – jest to zabezpieczenie, które gwarantuje wierzycielowi spłatę jego należności. Przykładami zabezpieczeń kredytu mogą być weksel in blanco, poręczenie, zastaw, wpis do księgi wieczystej nieruchomości, ubezpieczenie kredytu.
Zastaw – jest jedną z form ograniczania prawa rzeczowego, które stanowi zabezpieczenie danej wierzytelności. Zastaw jest stosowany np. jako zabezpieczenie przez banki udzielające kredytów.
Zdolność kredytowa – przez to pojęcie rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętych zobowiązań wraz z odsetkami w terminie określonym w umowie. Każda osoba, która ubiega się o kredyt w banku musi się liczyć z tym, że jej zdolność kredytowa zostanie sprawdzona. Banki uzależniają ją od wielu czynników między innymi: wysokości dochodów, wieku, ilości osób w rodzinie, posiadania zobowiązań kredytowych oraz rat kredytowych i wszelkiego rodzaju pożyczek. Osoby zainteresowane wzięciem kredytu muszą liczyć się z tym, że warunkiem uzyskania kredytu jest posiadanie zdolności kredytowej.